Wat is er aan de hand ? Dienen we onze bouwmethodes te herbekijken ? Zijn dit de rechtstreekse gevolgen van de Europese Green Deal ? Wordt de wereldeconomie door een andere kracht gestimuleerd ? Een klein overzicht van de veranderingen die in voege zijn getreden.
Het staat als een paal boven water dat de toekomst er blauw of groen zal uitzien. Neen we spreken hier niet in marketingtermen maar ook in economische realiteit.
De diverse nationale relance plannen zijn gebaseerd op een lagere footprint van onze economie, de Verenigde Staten zet 100 miljard $ in om mensen te herscholen naar een schonere economie. Het lijken ons sterke aanwijzingen dat de wereldeconomie aan het veranderen is.
Europa zet haar ETS (European Trading System) CO2 handelssysteem bij de vuilbak en vervangt dit door een strenger beleid waar de CO2 uitstoot onherroepelijk naar beneden moet in de komende jaren. Dit geeft niet alleen een herschikking van ons industrieel apparaat naar 'schonere' bedrijven maar geeft ook een boost aan de kost die aan 1 ton CO2 hangt.
De kost van CO2 is de laatste jaren aanzienlijk gestegen. Als we de stijging van de laatste maanden bekijken zien we een stijging in enkele maanden van meer dan 70%.
Wat is er aan de hand ? Dienen we onze bouwmethodes te herbekijken ? Zijn dit de rechtstreekse gevolgen van de Europese Green Deal ? Wordt de wereldeconomie door een andere kracht gestimuleerd ? Een klein overzicht van de veranderingen die in voege zijn getreden.
Europese Green Deal, waarvoor staat dit ?
De klimaatverandering en de aantasting van het milieu vormen een existentiële bedreiging voor Europa en de wereld. Om die tegen te gaan, heeft Europa een nieuwe groeistrategie nodig die van de EU een moderne, grondstoffen efficiënte en concurrerende economie maakt die:
- de netto-uitstoot aan broeikasgassen tegen 2050 tot nul reduceert
- economische groei oplevert zonder grondstoffen uit te putten
- geen mens of regio aan zijn lot overlaat
Uitdagingen
Het is zeer duidelijk dat we onze 'ecologische footprint' drastisch dienen te beperken. Het klimaatakkoord van Parijs is immers een doelstelling die bepaalde veranderingen opdringt.
Eén van de termen die we regelmatig tegenkomen in diverse teksten is circulaire economie. Er is echter veel onduidelijkheid over wat dit voor de bouwsector betekent. Is het een verbetering van bestaande praktijken of dienen we echt een 'bouwshift' te nemen ?
Het economisch model van het industriële tijdperk ging uit van een onuitputtelijke beschikbaarheid van grondstoffen, een model waarvan we nu reeds zekerheid hebben dat dit niet het geval is. De aangroei van de wereldbevolking, en de verbetering van onze leefomstandigheden en koopkracht zal het verbruik van grondstoffen nog aanmoedigen.
Volgens een studie van de Europese Commissie wordt ongeveer 50% van alle grondstoffen en 33% van de waterconsumptie opgeslorpt door het bouwen en uitbaten van woningen. De laatste jaren zijn er enorme sprongen gemaakt om deze cijfers naar beneden te drukken maar de bouwsector blijft veel energie gebruiken, goed voor 36% van de Europese CO2 uitstoot.
Een ander belangrijk punt in deze duurzame ontwikkeling is de afval die bouw en sloop met zich meebrengt. 1/3 van het afval is afkomstig uit onze bouwsector. In België scoren we beter dan het Europese gemiddelde, we recycleren immers 90% van ons bouw en sloop afval.
Momenteel steunt onze economie op een lineair model, (Ontginning-Productie-Consumptie-Eliminatie). De Europese Green Deal dwingt ons om deze zeer snel om te vormen naar een circulaire economie. Het model zal niet enkele recycleren maar er ook voor zorgen dat de gebruikte materialen zolang mogelijk in circulatie blijven. Niet met een minwaarde maar met meerwaarde.
Bij de circulaire economie gaat het dus niet alleen om het nuttig gebruik van grondstoffen, componenten en producten die hun levenseinde hebben bereikt, maar ook om de manier waarop deze producten worden ontworpen, vervaardigd en toegepast met het oog op hun gemakkelijk (her)gebruik aan het einde van hun leven en dit met aandacht voor zowel het grondstoffengebruik als de benodigde energie.
We zullen in onze sector meer en meer moeten samenwerken, van ontwerp naar hergebruik dient er een relatie te liggen. Samen bouwen we beter is geen slogan meer maar een must.
Duurzame labels
Diverse overheden en opdrachtgevers vragen vandaag reeds dat een te bouwen gebouw voldoet aan bepaalde 'duurzame labels' zoals BREEAM, C2C, LEED...
Het eerste gebouw in België wat aanbesteed werd met circulariteit is ZIN Brussels? De afbraak en heropbouw van onze WTC torens gebeurd volgens de circulaire aanpak. Het begint bij het behoud van 65 % van de bestaande torens, wat de hoeveelheid afval bij de demontage en het gebruik van nieuwe materialen bij de opbouw sterk verminderde. In totaal wordt 95 % van het materiaal behouden, hergebruikt of gerecycleerd. Eveneens 95% van de nieuwe materialen van de kantoren zal C2C gecertificeerd zijn. ZIN wordt zo een katalysator voor de circulaire economie in de bouwsector.
Een andere benadering die de Europese doelstellingen bijstaan is TOTEM, een nieuwe tool om de milieuprestaties van gebouwen te verbeteren. In 2018 werd TOTEM (Tool to Optimise the Total Environment impact of Materials) gelanceerd door diverse overheidsinstellingen die de grenzen van onze Belgische gewesten overstegen. Het kwam tot stand door samenwerking van universiteiten, studiebureaus, Ovam, Leefmilieu Brussel en de Service Public de Wallonie gedurende 5 jaar. Deze tool werd gecreëerd :
- om de creativiteit van architecten en project auteurs te stimuleren en projecten te realiseren die voldoen aan de milieueisen van morgen;
- om de milieu-impact van gebouwelementen of gebouwen te evalueren op basis van een wetenschappelijke en neutrale methode, aangepast aan de eigenheid van de Belgische bouwmarkt;
- om innovatie te stimuleren en ecodesign in bouwsystemen aan te moedigen.
TOTEM is een gebruiksvriendelijke interface die info over gebouwelementen en materialen ontsluit. Het is totaal objectief en transparant zodat alle actoren uit de Belgische bouwsector (architecten, studiebureaus, aannemers, ontwikkelaars, publieke overheden, …) in staat zijn om de milieu-impact van gebouwen te identificeren en te beperken van bij het begin van de ontwerpfase. TOTEM is ook een tool in constante evolutie: op termijn wordt voorzien om de tool te koppelen aan de federale B-EPD databank (Environmental Product Declaration), om gegevens uit de EPB-software in te laden en om circulaire bouwsystemen te modelleren.
De impact van materialen op het milieu
De impact van gebouwelementen en bouwmaterialen op het leefmilieu en het klimaat wordt vaak onderschat. Studies wijzen nochtans uit dat ze verantwoordelijk zijn voor 10 tot 30 % van de totale milieu-impact. Doorheen heel hun levenscyclus, van bij de ontginning van grondstoffen over het transport tot aan het afval- en recyclage beheer hebben ze hun impact op het milieu en zijn er mogelijkheden om die impact te reduceren. Een reeks milieu-indicatoren brengt deze impact in kaart. De keuze van materialen bij de bouw of renovatie van gebouwen is daarom van groot belang voor de globale ecologische voetafdruk van gebouwen.
We mogen stellen dat er in de komende maanden, jaren nog vele innovatieve initiatieven zullen geboren worden om onze bouwsector nog groener te maken dan vandaag de dag.
In de komende nieuwsbrieven zullen we uitgebreid ingaan op de initiatieven die onze deelnemende fabrikanten ondernemen om bij te dragen tot een duurzame toekomst.
Om dit onderwerp verder uit te spitten organiseerde Bouw Info Limburg op 20 mei 2021 een webinar gevolgd door netwerkmomenten.
Programma :
- TOTEM : Tool to Optimise the Total Environmental impact of Materials ( Karen Allacker- KU Leuven )
Je kan de opname van deze uiteenzetting hier bekijken